Het is zaterdagavond. Een man met diabetes type 2 belt de huisartsenpost (hap). Hij staat in de supermarkt en twijfelt over wat hij moet eten. Hij belt de hap even voor advies. De assistente aan de telefoon reageert met een beduusd: ‘Maar meneer het is zaterdagavond en dit is een spoedpost…’ Zijn reactie: ‘Ja maar dit is spoed, want ik heb honger.’
Het CDA wil dat volwassenen een eigen bijdrage gaan betalen voor het gebruik van de hap. Zo’n 25 procent van de kosten. Dat komt neer op ongeveer 10 euro voor een telefonisch advies, 25 euro voor een consult op de hap en 50 euro voor een visite door de hap-huisarts.
Deze eigen bijdrage moet de drempel van de hap verhogen. De hap wordt namelijk al jaren overspoeld met niet-spoedeisende zorgvragen. Het merendeel van de klachten kan tot de volgende werkdag wachten, of behoeft helemaal geen huisarts. Ik noem een jeukende muggenbult, een gehoorapparaat met lege batterijen of iemand die zichzelf heeft buitengesloten. Het is soms net zoals Hein de Kort zo mooi illustreerde in een stripje: ‘Hoe lang moet bloemkool op? Ik ga wel even langs de huisarts, die weet dat wel.’
Ondanks websites zoals thuisarts.nl of moetiknaardedokter.nl blijft het beroep dat op de hap wordt gedaan groot. De eigen bijdrage moet werken als remgeld. Zij moet het ‘zelfoplossend vermogen’ prikkelen en mensen stimuleren goed na te denken of hun klachten niet tot de volgende werkdag kunnen wachten. Het risico is dat ‘eerst tot drie tellen, dan pas de dokter bellen’ neerkomt op ‘eerst je geld tellen, dan pas de dokter bellen’. Dat mensen potentieel schadelijk zorgmijdend gedrag gaan vertonen vanwege een financiële drempel. Dat is niet alleen nadelig voor de patiënt zelf, het kan de zorg uiteindelijk ook veel duurder maken.
Zo kan iemand met een longontsteking die niet op tijd wordt behandeld een ziekenhuisopname met antibiotica via het infuus nodig hebben, in plaats van een kuurtje thuis. Aan de andere kant bestaat de kans dat mensen die wél de eigen bijdrage kunnen en willen betalen veeleisender en dwingender worden. Dan krijg je Febo-geneeskunde op de hap: doet u mij maar een kuurtje antibiotica/ een abortuspil/ een verwijzing/ een briefje voor school. Ik heb er tenslotte voor betaald.
De timing om over een eigen bijdrage voor de hap te beginnen, is hoogst ongelukkig. Er zijn door de coronacrisis steeds meer mensen in financiële problemen geraakt. Mensen die voor het eerst moeten aankloppen bij de voedselbank. Moeten zij in deze tijd ook nog betalen voor de huisarts in het geval van een mogelijke spoedsituatie?
Bovendien was het niet eerder zo rustig op de hap als in het afgelopen jaar. Daardoor ontstond een nieuw probleem: sommige huisartsenposten zagen zo weinig patiënten dat de schoorsteen niet meer kon blijven roken. De oplossing: dan maken we de prijs voor een consult of visite tijdelijk twee keer zo duur. Dan blijven de inkomsten van de hap gelijk voor het zien van minder patiënten. Als zinnige zorg twee keer zo duur moet worden als onzinnige zorg wegvalt, gaan wij het misschien minder druk krijgen, maar gaan zorgkosten nooit dalen.
Gratis huisartsenzorg is altijd een heilig huisje geweest en wat mij betreft moet dat zo blijven. Ook in de avonden, weekenden en nachten. Het probleem is dat ‘kosteloos’ synoniem lijkt te zijn geworden met ‘drempelloos’. Dat in onze geïndividualiseerde samenleving de drempel om de buurvrouw om hulp te vragen hoger is dan die van de huisarts. En vooral: dat wij dat toestaan. Omdat wij bang zijn om een diagnose te missen. Omdat wij vrezen voor een klacht. Niet geheel ten onrechte, want het aantal tuchtklachten tegen huisartsen op de hap is niet gering.
Neem daarbij de soms onnavolgbare uitspraken van het tuchtcollege en je krijgt vanzelf een negatieve spiraal van defensief medicaliseren. Dan is het dus fijn als een patiënt ons überhaupt niet belt. Dan kunnen we ook niks fout doen. Als patiënten ons bellen zijn wij verantwoordelijk. Dus laten we iemand met sinds drie maanden bestaande klachten tóch maar even komen op zondagmiddag. Want stel nou…
De eigen bijdrage moet op de huisartsenpost de drempel vormen die wij medici in de afgelopen jaren hebben laten afbrokkelen. Een drempel die wij daar zelf niet durven of kunnen leggen. Dus ja, een eigen bijdrage is nodig, maar niet die van de patiënt.
Column Opinie, de Volkskrant door Danka Stuijver (huisarts)